Ποποκατέπετλ, εισαγωγή

ΚΑΡΛΟΣ ΦΟΥΕΝΤΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Η καθαρότερη περιοχή του αέρα» είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Κάρλος Φουέντες που είδε το φως της δημοσιότητας το 1958, στα 30 του χρόνια. Το 1954 είχε ήδη δημοσιεύσει την ανθολογία διηγημάτων με τίτλο «Οι μασκαρεμένες μέρες»., εκδ. Άγρα, …) Το 1959 ακολούθησε «Η Ήσυχη συνείδηση» (Las buenas conciencias) Ελλ. έκδοση Τυπωθήτω, 2010, σε μετφ. της γράφουσας και το 1962 «Ο θάνατος του Αρτέμιο Κρους», Ελλ.έκδοση Άγρα,199… στην εξαιρετική μετφ.της Έφης Γιαννοπούλου.

Τα τρία μυθιστορήματα του Φουέντες, ήδη κλασικά μετά μισόν αιώνα, αποτελούν την «τριλογία της Μεξικανικής Επανάστασης» (1910-1917). Και μάλιστα, με την απολύτως ανάποδη σειρά: «Αρτέμιο Κρους» - «Η ήσυχη συνείδηση» - «Η καθαρότερη περιοχή του αέρα». Ο προσεκτικός αναγνώστης θα παρατηρήσει ότι πρόσωπα από την «Ήσυχη συνείδηση» επανεμφανίζονται σ΄αυτό το μυθιστόρημα. Βεβαίως, το κύριο έργο -μυθιστόρημα- για την Μεξικανική επανάσταση είναι "Οι παρακατιανοί" (Los de abajo) του Μαριάνο Ασουέλα, σε 151 μόλις σελιδίτσες προσέφερε την πεμπουσία όλων των γεγονότων όχι μόνο της Επανάστασης αλλά και των πολιτικο-κοινωνικών γεγονότων προ αυτής, από τα τέλη του 19ου αι, από τον καιρό, δηλαδή, του Πορφιριάτου, από το όνομα του δικτάτορα Πορφίριο Δίας, από το 1873. Εκδόθηκε το 1916, όταν μαίνονταν οι σκληρότερες μάχες στον Βορρά με τον Φρανσίσκο Βίγια και τον Εμιλιάνο Σαπάτα στον Νότο ως τις παρυφές της πρωτεύουσας Μεξικό.

Ας επικεντρώσουμε, όμως, στην «Περιοχή»:

Πρώτα απ’ όλα το λεκτικό ιδίωμα: Είναι το καθομιλούμενο ιδίωμα της Πόλης του Μεξικού στην δεκαετία του ’50 που πολλές εκφράσεις του επιζούν ως τις μέρες μας, μπολιασμένο με αρκετήν αργκώ, την οποία ο μεταφραστής ή γνωρίζει ή δεν γνωρίζει, αν δεν την γνωρίζει ας απέχει καλλίτερα διότι θα κάνει "πατατάκια" στυλ, ciudades perdidas, ήτοι, παραγκουπόλεις και το έχουμε δει ωραιοποιημένο πως, όχι χαμένες πόλεις (άντε, οκ) αλλά "χαμένες πολιτείες", ακόμη κάνουμε εισπνοές ευκαλύπτου μήπως και συνέλθουμε (sic). Σε αναλογίες, θυμίζει φορές-φορές το ιδίωμα των έργων του Νίκου Τσιφόρου της ίδιας δεκαετίας, εξαπλούμενο στην δεκαετία του ’60.

Με αυτό το μυθιστόρημα θεωρείται (όλως λανθασμένως κατά την γράφουσα) πως ξεκίνησε το επιλεγόμενο «μπουμ» στην λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής. Αρχές της δεκαετίας του ’60, ήσαν τρεις φίλοι στην λογοτεχνία και στην ζωή, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Κάρλος Φουέντες (οι δυο τους υπέγραψαν ορισμένα σενάρια για κλασικές πια ταινίες του Μεξικού**********) και ο Μάριο Βάργας Γιόσα. Στην πορεία Φουέντες και Γκαρσία διεφώνησαν και για ιδεολογικούς λόγους (ήσαν και οι τρεις συνοδοιπόροι μιας ευρύτερης Αριστεράς και, σαφώς, συντάχθησαν αναφανδόν με τον Φιδέλ Κάστρο και τον Ερνέστο Γκεβάρα, επωνομαζόμενον Τσε) και για αισθητικούς λόγους και στάση ζωής. Ο τρίτος, Βάργας Γιόσα, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, τράβηξε, δυστυχώς για το βλέμμα των ως τότε συνοδοιπόρων του, και με λύπη πολλών από μας για τον συγγραφέα της "Συνομιλίας στον καθεδρικό ναό" και του "Πράσινου σπιτιού", πορεία προς τα δεξιά ως ακρο-δεξιά, οι αρμοί μεταξύ τους διερράγησαν οριστικώς.

Τώρα, για το αν με την Καθαρότερη περιοχή του αέρα διερράγησαν οι δεσμοί με τον ρομαντισμό, από το τέλος του 19^ου αιώνα ως την δεκαετία του ’40 περίπου του 20^ου αι., διερράγησαν οι δεσμοί με τον ρεαλισμό (παρεμφερείς χρονολογικές στιγμές στην Ιστορία της λογοτεχνίας), είναι άλλη ιστορία. Γιατί; Διότι, όσο κι αν με το ανά χείρας μυθιστόρημα η Λατινοαμερικανική λογοτεχνία περνάει σε «ωριμότερη» φάση (καθόλου τυχαία τα ομοιωματικά), όσο κι αν ο Κάρλος Φουέντες πρωτοπορεί υιοθετώντας την αργκώ-καθομιλούμενη της Πόλης του Μεξικού, τότε Μητρόπολη εν πλήρει επεκτάσει, προϋπήρξαν ο συμπατριώτης και εν μέρει μέντοράς του Οκτάβιο Πας με την ποίηση και τα δοκίμιά του και ο Αλέχο Καρπεντιέ στην Κούβα που κέντησε σαν φουγκάτα τα ως τις αρχές του 1960 γραπτά του, υπήρχε ο Νικανόρ Πάρρα στην Χιλή (ξεπερνώντας σήμερα την 100ετία ζωής) με τα ποιήματα και αντιποιήματα του, το 1954, ((ο Οκτάβιο Πας είχε γράψει τότε κάτι παρεμφερές σαν του Παλαμά στον Ρίτσο, "παραμερίζουμε, ποιητή, για να περάσεις") -οι αντιρρησίες, Νόμπελ δεν παίρνουν, εξάλλου, από την Χιλή πριν, η Γκαμπριέλα Μιστράλ, κάποιοι την βρίσκουν «στριφνή» στην μετάφραση, η γράφουσα βατή, και ο μες στις δημόσιες σχέσεις, υπερ-εκτιμημένος Παύλος Νερό-Νερούδα- με σειρά από «γλυκανάλατα» ποεμίδια, και μετά από τον Πάρρα, ανά την οικουμένη, τι ακριβώς να καταθέσει κανείς σε ποίηση και σε πεζογραφία? Ως διαισθητικός συγγραφέας και ιδιαιτέρως ευφυής, ο Φουέντες τούτο καλώς εγνώριζε, εκείνος κατάθεσε ό,τι καλλίτερο μπορούσε στον καιρό του. Ο Κάρλος Φουέντες δεν βολευόταν πουθενά, δεν υπήρξε ποτέ "καλό παιδί" των μήντια, δεν χαρίσθηκε ποτέ και σε κανέναν, τα δοκίμιά του είναι ισάξια των Βιτγκενστάιν, Κιρκεγκόρ και Αντόρνο, δεν "έγλυφε" α λα Νερούδα που τρεφόταν από κάτι τέτοιες επίπλαστες "τιμές", το Νόμπελ είδε με το κανοκυάλι, -είχε ευθαρσώς δηλώσει πως ποσώς τον ενδιέφεραν οι τιμές του είδους, χάρηκε, εντούτοις, πολύ για το βραβείο Θερβάντες, το σημαντικότερο στον Ισπανόφωνο κόσμο, ο Φουέντες, μαζί με τον κυρίως μέντορά του Αλφόνσο Ρέγες και, τον εν μέρει μέντορά του, ως προαναφερθέν, Οκτάβιο Πας, διερεύνησε ως λίγοι την "μεξικανικότητα", ο άλλος, σύγχρονός του περίπου, υπήρξε ο Χουάν Ρούλφο, όπως την "ελληνικότητα" σ' εμάς οι Γκάτσος και Ελύτης, έχοντας προηγηθεί ο Σολωμός κι ο Καζαντζάκης, αντιθέτως, οι «κωλοτουμπίστες» Γκαρσία Μάρκες και Βάργας Γιόσα μια χαρά το έλαβαν, λίαν ασμένως, βάλανε και το φράκο τους,  εννοείται πως ούτε ο Αλέχο Καρπεντιέ το έλαβε, ούτε ο Καμπρέρα Ινφάντε, με το απίστευτό του μυθ. Τρεις ταλαίπωροι τίγρεις, στην καταπληκτική μετάφραση του αδερφού, ακόμα και η αλλαγή του τίτλου είναι ευφυής (από τίγρεις στο θηλυκό, στροφή στο αρσενικό) όταν θέλει αυτός μεγαλουργεί…..ούτε φυσικά ο Χοσέ Λεσάμα Λίμα με τον ογκόλιθό του 800 σελίδες αριστούργημα, Παραδείσο στο μετάφρασμα ζωής στην Ελληνική με υποδειγματικό επίμετρο και πλείστες σημειώσεις του φίλου Μανώλη Παπαδολαμπάκη. Είμαστε κάποιοι "τρελλοί",  να τα λέμε κι αυτά!!!!

*και τι κατάλαβα που σ’ αγάπαγα? (έλα μου ντε, χρόνια πίσω….δεκαετία των '70ς ως τα 90τις)
-θέλει επαφή και γνώση για να την καταλάβει κανείς και να νιώσει εις βάθος την Βιολέττα και το νέο που κόμισε στην ποίηση, την στιχουργία, την μουσική και την "μεταποίηση" μελωδιών... Η παραλληλία με την Δόμνα Σαμίου, άμεση, ευθυβόλως.... Σίγουρα, δεν επεβλήθη με την όμορφη εμφάνισή της, ούτε με το αδύναμο μέταλλο της φωνής, πλην με την ασίγαστη φλόγα της δημιουργού,  το έργο της ενεγράφη χρυσό στην Ιστορία, το τραγουδοποιητικό της έργο συνεχίζει με σεβασμό η κόρη της Ισαμπέλ Πάρρα.

**Η Βιολέττα Πάρρα ήταν η μικρή αδερφή του Νικάνωρος Πάρρα, υπέροχη ποιήτρια, μουσικολόγος, τραγουδοποιός, συνθέτρια, στιχουργός, ζωγράφος, αυτοκτόνησε το 1967, δεν ήταν διαταραγμένη προσωπικότητα, μακράν....

***από την εισαγωγή του βιβλίου Η Καθαρότερη περιοχή του αέρα, με εξαιρετικές περιπέτειες κι αλλάζοντας εκδοτικούς οίκους, θα κυκλοφορήσει το 2018, τότε δεν θα ενδιαφέρει ο αντίκτυπος, με γνώση πως η γράφουσα έκαμε το καλλίτερο δυνατόν…. Inch allah!!!!

*όπου αντί για το γ’ πληθυντικό σωστώς πως ήσαν, μπαίνει ήταν, οφείλεται στον σεβασμό ροής του jargon, αυτή η κακομοίρα γράφουσα προσπαθεί να αφουγκράζεται την Ελληνικήν, ως λέει κι ο Ελύτης (κι ας μην είναι ιδιαιτέρως του γούστου της πέραν των «Προσανατολισμών» και του «Έφεδρου») «γλώσσα μοι έδωκαν Ελληνικήν»

***η μετάφραση αυτού τούτου του Φουέντες παρουσιάζει εξαιρετικές δυσκολίες αλλά αυτό δεν αφορά, φυσικά, τους αναγνώστες -με όποιον συνάδελφο κι αν συζήτησε η γράφουσα από το παρελθόν ως σήμερα έλαβε την ίδια απάντηση: "τρελλή είσαι παιδί μου? αυτό είναι αμετάφραστο..." δεν υπάρχει τίποτα αμετάφραστο, πλην, καθόλου τυχαίο όμως πως έχει μεταφραστεί σε πέντε μόνο γλώσσες ως σήμερα,αγγλικά, πολύ καλά, γαλλικά, κακά, πολωνικά, τσεχικά και γερμανικά το 1974, μη εικόνα λόγω άγνοιας των γλωσσών, ποιός τώρα, ο πολυμεταφρασμένος Φουέντες ακόμη και στα σανσκριτικά? κείνο που σαφώς γνωρίζουμε από πρώτο χέρι είναι πως ο Φουέντες χάρισε την βιβλιοθήκη του στο υποκατάστημα του Ινστιτούτου Θερβάντες στην Πράγα -, οφείλεται σε ιδεοληψία της γράφουσας που πάντα βουτάει σε δύσκολες θάλασσες και σε οριστική πληρωμή οφειλών, η παρούσα μετάφραση είναι, δυστυχώς, παραγγελιά του ίδιου του κυρ Κάρολου, από κεί κι ύστερα, λέει ν’ αφοσιωθεί στα δικά της και σε κάτι Λισπέκτορ που εκκρεμούν... διότι οι καιροί ου μενετοί***

-το παρόν αποτελεί σημείωμα, η εισαγωγή στην Καθαρότερη περιοχή του αέρα οφείλει να είναι decent ως οι νόρμες των εκδόσεων επιτάσσουν ωιμέ!!!-.

-όταν η σάρκα πεθαίνει, η ψυχή πετάει ίσα πάνω, να χαιρετήσει την σελήνη και να πετάξουνε κι οι δυο, αστέρια, rin στα χιλιανά είναι ο θρήνος, θρήνος για το αγγελούδι
για φίλους δωμέσα που μπορεί να μην γνωρίζουν την Βιολέττα: έπαιζε συνήθως κουάτρο κι όχι κιθάρα, κιθαρόνι, δηλαδή, με μικρότερο από την κιθάρα σώμα και μόλις τέσσερις χορδές και καμιά τρακοσαριά όργανα ακόμη, εννοείται, σε όλα αυτοδίδακτη. Όταν το ταλέντο περισσεύει, σύνορα δεν γνωρίζει...

νομίζω πως ήταν το 2008, ίσως 2009, Ιανουάριος,  ήρθε η Ισαμπέλ Πάρρα, στο τότε θέατρο Ριάλτο στην Κυψέλη, θυμάμαι την βοή όλων, ύστερα παύση κι αρχίσαμε να τραγουδάμε σιγά-σιγά....ήταν ο κιθαριστής Παναγιώτης Μάργαρης εκεί, παίρνει η Νορίτα την κιθάρα του κι ανεβαίνει πάνω, αρχίζει να σολάρει απαλά, η φωνή της καθισμένης Ισαμπέλ λες κι έβγαινε από τα σπλάχνα της μάνας της, επιστροφή στα 17 μας, αν όχι τα 17 μας, τα 27 μας έθρεψε σαφώς, να είναι καλά κει που βρίσκεται...

https://museovioletaparra.cl/violeta-y-su-obra/coleccion/

-τα έργα της θυμίζουν λίγο Γκόγια στην χάραξη και στο "σκοτεινό του πράγματος", με χρώμα, βεβαίως-υπάρχει μία ιστορία με την Βιολέττα και την Λισπέκτορ αλλά κρατείται διότι θα δημοσιευθεί, μόνη αναφορά στην εξαιρετική εκτίμηση της μιας προς την άλλην και vice-versa....-